کلونیدین دارویی است برای کمک به کاهش علائم ناشی از ترک اعتیاد به مواد مخدر استفاده می‌شود. این دارو با مسدود کردن مواد شیمیایی در مغز که محرک فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک هستند، عمل می‌کند و طول فرآیند سم‌زدایی را کاهش می‌دهد. این دارو علائمی مانند اضطراب، تعریق، گرگرفتگی، آبریزش چشم و بی‌قراری را به حداقل می‌رساند. بر اساس تحقیقات، بهبودی با ترکیب دارو با درمان بستری یا سرپایی، گروه‌های حمایتی و مشاوره حرفه‌ای به بهترین وجه انجام می‌شود. در این مقاله هر آنچه در مورد قرص کلونیدن و ترک اعتیاد باید بدانید را به شما می‌گوییم.
قرص کلونیدین چیست؟
کلونیدین متعلق به دسته‌ای از داروها است که به عنوان ضد فشار خون شناخته می‌شوند. این دارو اغلب برای کمک به علائم ترک مواد مخدر یا به عبارتی درمان اختلال مصرف مواد افیونی (OUD) تجویز می‌شود.
کلونیدین با مسدود کردن مواد شیمیایی در مغز که فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک را تحریک می‌کنند، عمل می‌کند. این امر علائم ناراحت کننده سم‌زدایی مواد افیونی مانند تعریق، گرگرفتگی، آبریزش چشم و بی‌قراری را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، کلونیدین به کاهش اضطراب کمک می‌کند که می‌تواند یک علامت ناراحت کننده برای تجربه در طول فرآیند سم زدایی باشد.
نکته مهم این است کلونیدین اگرچه به کاهش علائم ترک مواد افیونی کمک می‌کند، اما به خودی خود درمانی برای اعتیاد به مواد افیونی نیست. این دارو زمانی که با درمان بستری یا سرپایی، گروه‌های حمایتی و مشاوره حرفه‌ای ترکیب شود، بیشترین شانس بهبودی را ارائه می‌دهد. اکثر مراکز درمانی ترک اعتیاد دارای مجوز، جنبه‌های مختلف درمان را در نظر می‌گیرند.
بیشتر بخوانید: آموزش بهترین راه های ترک اعتیاد به گوشی و اینترنت
موارد مصرف قرص کلونیدین
این دارو به تنهایی یا همراه با سایر داروها برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شود. کاهش فشار خون بالا برای جلوگیری از بروز سکته مغزی، حملات قلبی و مشکلات کلیوی مهم است. در واقع کلونیدین به دسته‌ای از داروهای آگونیست‌های آلفا مرکزی تعلق دارد که در مغز برای کاهش فشار خون، با شل کردن رگ‌های خونی عمل می‌کند تا خون راحت تر جریان یابد.
از طرفی قرص‌های با رهش طولانی کلونیدین برای درمان علائم اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) به خصوص در افراد 6 تا 18 ساله استفاده می‌شود؛ البته این دارو ممکن است لازم باشد آن را با داروهای دیگر مصرف کنید. سایر کاربردهای این دارو شامل درمان سندرم تورت، مشکلات اضطرابی، علائم دردناک قاعدگی و ترک اعتیاد است.
بیشتر بخوانید: دوز مصرف دیکلوفناک برای درد ترک اعتیاد
عملکرد قرص کلونیدین برای ترک اعتیاد
فکر هوس شدید و علائم ناراحت‌کننده می‌تواند برای افرادی که تازه مسیر ترک اعتیاد را شروع می‌کنند ترسناک باشد. متأسفانه، بسیاری از افراد با اولین نشانه‌های علائم ترک به سرعت به رفتارهای قدیمی بازمی‌گردند. اینجاست که نقش کلیدی قرص کلونیدین و ترک اعتیاد معنا پیدا می‌کند. دارو به شما کمک می‌کند تا از “ربایش مغز” ناشی از مواد افیونی رها شوید.
هنگام مصرف کلونیدین، توانایی بیشتری برای مدیریت علائم ترک وجود دارد. علاوه بر این، دارو به آسان‌تر شدن روند کمک می‌کند و در نهایت شانس ادامه مرحله سم‌زدایی و ترک اعتیاد را افزایش می‌دهد. پس از حذف موفقیت‌آمیز مواد از بدن، می‌توان با یک برنامه بهبودی قوی برای بازیابی بدن ادامه داد.
قرص کلونیدین برای ترک چه نوع اعتیادهایی موثر است؟
گاهی اوقات کلونیدین برای افرادی که به دنبال درمان اعتیاد به مواد مخدر و الکل هستند تجویز می‌شود. این دارو جریان خون را افزایش، ضربان قلب و فشار خون را کاهش می‌دهد و بخشی از مغز را که کنترل رفتار تکانشی را بر عهده دارد، شل می‌کند. بنابراین از کلونیدین برای ترک تریاک نیز می‌توان استفاده کرد. این اثر می‌تواند مثلا در هنگام ترک متادون با کلونیدین به تنظیم خلق و خوی فرد، کنترل اضطراب و کاهش میل به مواد مخدر و الکل در طول سم‌زدایی کمک کند. (در مقاله‌ای دیگر از بلاگ کلینیک تهران پاک درباره روش‌های ترک تریاک در منزل به طور کامل توضیح داده‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم آن را حتما بخوانید)
بیشتر بخوانید: تغذیه مناسب برای ترک متادون شامل چه خوراکی‌هایی است؟
کلونیدین برای ترک ب 2 نیز بسیار کمک‌کننده است؛ با این حال، این دارو برای مدیریت تمام علائم قطع مصرف موثر نیست. استفاده از کلونیدین در مقیاس‌های سم‌زدایی بسیار فراتر از درمان اختلال مصرف مواد مخدر است، اما اغلب برای اختلال مصرف الکل برای کمک به مدیریت علائم ناراحت‌کننده ترک که شامل اضطراب و تشنج است، استفاده می‌شود. در مورد وابستگی به الکل، کلونیدین معمولاً با آرام‌بخش‌های بنزودیازپین مانند لیبریوم، والیوم یا زاناکس ترکیب می‌شود.
بیشتر بخوانید: برای ترک شیره تریاک چه بخوریم درد نکشیم
نحوه مصرف قرص کلونیدین برای ترک اعتیاد
در مقایسه با سایر درمان‌های ترک اعتیاد، کلونیدین چند مزیت دارد از جمله اینکه این یک داروی برنامه‌ریزی شده نیست. اثر اصلی قرص کلونیدین و ترک اعتیاد این است که امکان استفاده سریع‌تر از سایر درمان‌های کمک پزشکی را فراهم می‌کند. همچنین بسته به ارزیابی پزشک، می‌توان آن را پس از سم زدایی برای کمک به رفع اضطراب و سایر نگرانی‌های سلامتی ادامه داد.
فراموش نکنید که پزشک شما بهترین کسی است که باید نحوه مصرف این دارو را به شما بگوید؛ چرا که ممکن است برای هر فردی با توجه به شرایط متفاوت باشد. مثلا بهترین زمان مصرف قرص کلونیدین جهت ترک شیره روزی دو بار صبح و شب بعد از صرف صبحانه و شام است که معده خالی نباشد.
چه کسانی نباید از قرص کلونیدین استفاده کنند؟
اگر بیماری کلیوی یا یک واکنش غیرمعمول یا آلرژیک به کلونیدین، سایر داروها، غذاها، رنگ‌ها یا مواد نگهدارنده دارید بهتر است قبل از مصرف قرص کلونیدین برای ترک اعتیاد به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین افراد زیر نباید از این دارو استفاده کنند:
1. افراد مبتلا به مشکلات قلبی
این شامل فشار خون پایین، ضربان قلب پایین و بیماری قلبی است. این دارو فشار خون و ضربان قلب را کاهش می‌دهد. اگر فشار خون پایین یا ضربان قلب پایین دارید، ممکن است در معرض خطر عوارض جانبی جدی‌تری باشید.
2. افرادی که هنگام ایستادن دچار سرگیجه می‌شوند
به این وضعیت افت فشار خون ارتواستاتیک می‌گویند که کلونیدین می‌تواند این وضعیت را بدتر کند.
3. افراد مبتلا به سنکوپ (غش)
کلونیدین می‌تواند این وضعیت را بدتر کند. سعی کنید خیلی سریع بلند نشوید و مطمئن شوید که دچار کم آبی نیستید؛ اینها می‌توانند سرگیجه و خطر غش را افزایش دهند.
4. افرادی که مشکلات چشمی دارند
این شامل سندرم خشکی چشم و مشکلات تمرکز چشم است. کلونیدین ممکن است این مشکلات را بدتر کند.
5. زنان باردار
کلونیدین یک داروی حاملگی دسته C است. یعنی تحقیقات روی حیوانات حاکی از اثرات نامطلوب در هنگام مصرف دارو توسط مادر برای جنین است. همچنین مطالعات کافی بر روی انسان انجام نشده است تا مطمئن شویم که چگونه دارو ممکن است بر جنین تأثیر بگذارد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید با پزشک خود صحبت کنید. کلونیدین تنها در صورتی باید در دوران بارداری استفاده شود که فواید احتمالی آن خطر بالقوه برای جنین را توجیه کند.
6. زنان شیرده
کلونیدین ممکن است وارد شیر مادر شود و عوارض جانبی در کودک شیرخوار ایجاد کند. در صورت شیردهی به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است لازم باشد تصمیم بگیرید که شیردهی یا مصرف کلونیدین را متوقف کنید.
7. سالمندان
این دارو بر فشار خون تأثیر می‌گذارد، که ممکن است باعث سرگیجه و افزایش خطر افتادن شما شود.
8. کودکان
این دارو در کودکان مبتلا به ADHD زیر 6 سال مورد مطالعه قرار نگرفته است.
بیشتر بخوانید: بهترین راه‌های درمان اعتیاد به بازی های کامپیوتری در کودکان و نوجوانان
هشدارهای پیش از مصرف کلونیدین برای ترک
کلونیدین ممکن است باعث شود برخی افراد خواب آلود شوند یا هوشیاری کمتری نسبت به حالت عادی دارند. زمانی که شما شروع به مصرف آن می کنید یا زمانی که مقدار داروی مصرفی خود را افزایش می دهید، این احتمال بیشتر است. قبل از رانندگی، استفاده از ماشین آلات یا انجام هر کار دیگری که در صورت عدم هوشیاری می تواند خطرناک باشد، از واکنش خود به این دارو مطمئن شوید.
قبل از انجام هر نوع جراحی (از جمله جراحی دندان) یا درمان اورژانسی، به پزشک یا دندانپزشک مسئول اطلاع دهید که از این دارو استفاده می‌کنید. می‌توانید کلونیدین را حداکثر 4 ساعت قبل از جراحی مصرف کنید. همچنین این دارو ممکن است باعث خشکی چشم شود. اگر از لنزهای تماسی استفاده می‌کنید، ممکن است برای شما مشکل ایجاد کند. اگر از لنزهای تماسی استفاده می کنید با پزشک خود در مورد نحوه درمان خشکی صحبت کنید.
هشدار آلرژی: اگر تا به حال واکنش آلرژیک به کلونیدین داشته‌اید، کلونیدین خوراکی مصرف نکنید. مصرف کلونیدین خوراکی پس از واکنش پوستی به پچ می‌تواند باعث ایجاد بثورات در کل بدن، خارش و احتمالاً یک واکنش آلرژیک شدید شود.
پرهیزهای لازم هنگام مصرف کلونیدین برای درمان اعتیاد
در هنگام مصرف قرص کلونیدین و ترک اعتیاد باید از مصرف داروهای دیگر شامل داروهای تجویزی یا بدون نسخه و مکمل‌های گیاهی یا ویتامینی خودداری کنید مگر اینکه با پزشکتان مشورت کرده باشد. حتی باید از داروهای بدون نسخه برای کنترل اشتها، آسم، سرماخوردگی، سرفه، تب یونجه یا مشکلات سینوسی اجتناب کنید، زیرا ممکن است فشار خون شما را افزایش دهند.
کلونیدین به اثرات الکل و سایر داروهای تضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی (CNS) می‌افزاید. داروهای مضعف CNS مثلا آنتی‌هیستامین یا دارو برای تب یونجه، آلرژی یا سرماخوردگی داروهایی هستند که سیستم عصبی را کند می‌کنند و ممکن است باعث خواب‌آلودگی شوند. بنابراین در هنگام مصرف کلونیدین اگر به آرام بخش‌ها یا داروهای خواب‌آور، باربیتورات‌ها یا دارو برای تشنج، شل کننده‌های عضلانی یا داروهای بی‌حس‌کننده نیاز داشتید حتما با پزشک خود مشورت کنید.
آیا امکان اعتیاد به کلونیدین وجود دارد؟
کلونیدین پتانسیل اعتیاد را ندارد و خطر کلی سوء مصرف بسیار کم است. اما این احتمال وجود دارد که فقط توسط افرادی که داروهای دیگر مانند مواد مخدر مصرف می‌کنند مورد سوء‌استفاده قرار گیرد، زیرا کلونیدین می‌تواند اثرات آن را افزایش داده و به مدیریت علائم ترک کمک کند.
تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده نادرست از کلونیدین ممکن است بیشتر از حد انتظار باشد. این دارو اثرات سرخوشی مواد افیونی را تشدید و طولانی می‌کند، که می‌تواند منجر به افزایش هوس و سوء‌استفاده از کلونیدین شود. مصرف طولانی مدت کلونیدین می‌تواند منجر به وابستگی و مصرف بیش از حد شود.
کلونیدین می‌تواند اثرات داروهای دیگر را به ویژه آنهایی که آرامبخش هستند مانند اپیوئیدها، بنزودیازپین‌ها و الکل تشدید کند. با مصرف خود به تنهایی، خطر سوء مصرف کلونیدین بسیار کم است زیرا باعث ایجاد سرخوشی نمی‌شود. با این حال، درک این نکته مهم است که فردی که از کلونیدین سوء‌استفاده می‌کند احتمالاً از موادی استفاده می‌کند که بسیار خطرناک‌تر و اعتیادآورتر هستند.
در واقع وابستگی به قرص وازونیدین کلونیدین برای ترک اعتیاد زمانی اتفاق می‌افتد که فرد به طور مداوم کلونیدین را برای مدت طولانی مصرف کند. پس از مصرف طولانی مدت آن در دوزهای کافی بالا، بدن به حضور آن عادت می‌کند.
نحوه قطع کردن مصرف کلونیدین
همان طور که دیدیم وابستگی زمانی رخ می‌دهد که بدن، خود را با حضور مداوم یک دارو وفق داده باشد و بدون آن نتواند به طور طبیعی عمل کند. در مورد کلونیدین، بدن تعداد گیرنده‌های آلفا موجود در سلول‌های مختلف را کاهش می‌دهد.
وقتی فردی مصرف کلونیدین را قطع می‌کند، بدنش گیرنده‌های آلفا بسیار کمی دارد که این باعث بروز علائم ترک می‌شود. علائم ترک اغلب ناراحت کننده هستند و ممکن است روزها یا هفته‌ها طول بکشد تا برطرف شوند زیرا بدن سطح گیرنده‌های خود را مجدد تنظیم می‌کند. بنابراین مصرف کلونیدین را باید تحت نظر پزشک و به تدریج قطع کنید.
عوارض جانبی کلونیدین
اگرچه کلونیدین به بسیاری از افراد در فرآیند سم‌زدایی کمک می‌کند، اما گاهی اوقات می‌تواند منجر به اثرات ناخواسته شود. در صورتی که علائم بیشتر از آنچه باید طول بکشد یا شدید شود، مهم است که به پزشک اطلاع داده شود.
- عوارض جانبی که باید در اسرع وقت به پزشک خود گزارش دهید عبارتند از:
- واکنش های آلرژیک: بثورات پوستی، خارش، کهیر، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
- فشار خون پایین: سرگیجه، احساس ضعف یا سبکی سر، تاری دید
- ضربان قلب آهسته: سرگیجه، احساس ضعف یا سبکی سر، گیجی، مشکل در تنفس، ضعف یا خستگی غیر معمول
عوارض جانبی که معمولاً نیازی به مراقبت پزشکی ندارند، اما در صورت ادامه یا آزاردهنده بودن باید به پزشک خود گزارش دهید:
- یبوست
- سرگیجه
- خواب آلودگی
- خشکی چشم
- دهان خشک
- خستگی
بیشتر بخوانید: قرص دراگون چیست و تاثیر آن در ترک اعتیاد
سخن آخر
به دلیل قیمت پایین و در دسترس بودن، کلونیدین برای ترک سیگار و سایر مواد مخدر به عنوان یک داروی جذاب به نظر می‌رسد. اما استفاده از کلونیدین به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی جامع باید با نظارت پزشکی انجام شود. در این صورت اطمینان خواهید داشت که فرد دوباره به الگوهای قدیمی نمی‌افتد یا اعتیاد جدیدی پیدا نمی‌کند. (در مقاله دیگری از بلاگ کلینیک تهران پاک درباره بهترین راه ترک سیگار به طور کامل صحبت کرده‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم آن را نیز حتما بخوانید)
اگر شما یا کسی که دوستش دارید با سوء مصرف مواد دست و پنجه نرم می‌کنید، کلونیدین می‌تواند به تسکین علائم ترک کمک کند. برای مشاوره اختصاصی در مورد قرص کلونیدین و ترک اعتیاد با ما تماس بگیرید.
منابع:
addictioncenter.com | orlandorecovery.com | rehabclinicsgroup.com | healthline.com | mayoclinic.org