آیا ترک اعتیاد عوارض دارد؟ عوارض روانی ترک اعتیاد چیست؟ برای درمان عوارض روانی بعد از ترک اعتیاد چه باید کرد؟
مصرف طولانی مدت و اعتیاد به الکل و مواد مخدر به دلیل ترکیبات شیمیایی که دارند، آسیب های جبران ناپذیری را بر روی بدن و به ویژه مغز بر جای می گذارد.
حتی اگر بیمار معتاد مصرف خود را قطع کرده و اقدام به ترک و درمان نماید، علائم آزاردهنده ای که به عنوان سندروم ترک اعتیاد شناخته می شوند تا مدت ها با او همراه است.
قطع ناگهانی مصرف داروها و مواد اعتیادآور هر دو باعث بروز این علائم خواهد شد. علائم و عوارض روانی معمولا جدی تر هستند و شدت و ماندگاری بیشتری دارند.
پزشکان و روانشناسان متخصص مرکز ترک اعتیاد تهران پاک می توانند به بیماران کمک کنند تا بعد از ترک اعتیاد عوارض روانی کمتر و خفیف تری را تجربه کرده و راحت تر بتوانند اختلالات پیش آمده را کنترل و درمان نمایند.
علائم و عوارض مصرف مواد مخدر
مصرف طولانی مدت مواد مخدر و اعتیادآوری همچون الکل، هروئین، کوکائین، مورفین، کراک، تریاک، شیشه، ماری جوانا، گل و حشیش سبب اختلالات ذهنی و صدمات جسمی شدیدی در فرد می شود. شدت و ماندگاری عوارض و اختلالات روانی و ذهنی معمولا بیشتر است و حتی بعد از درمان اعتیاد و ترک نیز تا مدت ها ادامه دارد.
افرادی سابقه بیماری های روانی خفیف مانند اضطراب شدید، ترس مزمن، بی اراده بودن، ناتوانی در تصمیم گیری، اختلالات خلقی و روانی دارند، نسبت به سایر افراد گرایش بیشتری به مصرف انواع مواد مخدر و یا روانگردان پیدا می کنند. با مصرف مواد این حالات تشدید شده و فرد علاوه بر بیماری روانی در دام اعتیاد نیز گرفتار می شود.
کسی که مواد مصرف می کند برای بدست آوردن مواد ممکن است بدون داشتن آگاهی و قدرت تسلط بر شرایط، به اقدامات غیر قانونی و مجرمانه مانند دزدی، اخاذی، تجاوز و قتل نیز مرتکب شود. در ادامه به رایج ترین علائم و عوارض روانی و جسمانی اعتیاد اشاره شده است.
علائم و عوارض روانی اعتیاد
- انزوا و گوشه گیری
- افسردگی
- سوء ظن
- شک و بدبینی
- پرخاشگری
- ترس
- از دست دادن انگیزه
- عدم تمایل به انجام فعالیت های روزمره
- عدم توانایی و قدرت تصمیم گیری
- افت تحصیلی و شغلی
- رفتارهای پارانویا
- اختلالات رفتاری
- توهمات بصری
علائم و عوارض جسمانی اعتیاد
- اختلالات تنفسی
- بیماری های کلیوی
- آسیب های کبدی
- بیماری های دهان و دندان
- ظاهر آشفته
- کاهش وزن
- بیماری های پوستی (آکنه، کهیر، تورم و خارش)
- کاهش قوای جنسی مردان
- ناباروری زنان
- کاهش توان سیستم دفاعی بدن
- سکته مغزی
اختلالات و عوارض ترک اعتیاد
ترک اعتیاد به هر یک از مواد مخدر و اعتیاد آور مختلف علائم و عوارض خاصی دارد. اگر چه برخی از این علائم مشترک بوده و در اغلب افرادی اعتیاد خود را درمان کرده اند دیده می شود. در ادامه رایج ترین علائم ترک اعتیاد مواد مختلف به طور جداگانه ذکر شده است.
1- مواد افیونی و اپیوئیدی
- بی قراری
- درد عضلات و استخوان
- بی خوابی
- اسهال
- استفراغ
- سرمازدگی
- سندروم پای بی قرار
- اختلالات شناختی
- ولع مصرف مواد
- خستگی شدید
2- محرک ها و روانگردان ها
- افسردگی
- خستگی
- ضعف جسمانی
- مشکلات خواب
- تحریک پذیری
- کاهش اشتها
- اضطراب
3- تنباکو
- تحریک پذیری
- مشکلات توجه
- مشکلات خواب
- افزایش اشتها
4- آرامبخش ها
- تشنج
- لرزش
- اضطراب
- تحریک پذیری
- بی‌خوابی
- رفلکس های بیش از حد
- افزایش ضربان قلب و فشار خون
- افزایش دمای بدن و تعریق
- توهم
5- استروئیدها
- نوسانات خلقی
- خستگی
- بی قراری
- از دست دادن اشتها
- بی‌خوابی
- کاهش میل جنسی
- افسردگی
6- الکل
- هذیان گویی
- تشنج
- روان پریشی
- ولع بلند مدت
- احساس کسالت و خستگی مزمن
7- داروهای ضد افسردگی و ضد روان پریشی
- احساس افسردگی شدید
- نوسانات خلقی
حتما بخوانید: بعد از ترک اعتیاد
سندروم ترک اعتیاد
اصطلاح PAWS یا سندروم ترک اعتیاد برای توصیف مجموعه علائم و اختلالات بعد از ترک اعتیاد به کار برده می شود. این علائم معمولا روانی و مرتبط با خلق و خو است و پس از برطرف شدن علائم حاد نیز ادامه دارد.
این علائم به صورت رفت و برگشتی است. به عبارت دیگر گاهی اوقات بیمار مورد هجوم این علائم قرار می گیرد و پس از مدتی که معمولا چند روز طول می کشد، علائم فروکش می کنند.
چرخه عود سندروم ترک اعتیاد گاه تا یک سال بعد از ترک ادامه دارد. این سندروم کمتر به صورت حاد و همراه با علائمی نظیر درد و گرفتگی عضلات، حالت تهوع، سردرد یا دیگر علائم جسمی همراه است. اما همین علائم گاهی شدید هستند و احتمال بازگشت و وسوسه بعد از ترک اعتیاد را افزایش می دهند.
متاسفانه گاهی بیمار معتاد برای رهایی از این علائم ناخوشایند و به امید درمان و توقف آن ها، مجددا به مصرف مواد روی می آورد.
رفتارهای بعد از ترک اعتیاد
علائم اولیه بعد از ترک اعتیاد معمولا طی چند رو تا چند هفته فروکش می کنند. اما گاهی اختلالات روانی در فرد بروز کرده و مشکلاتی را برای او ایجاد می کند. شدت و نوع رفتارهای بعد از ترک اعتیاد که نیازمند توجه و درمان است در افراد مختلف متفاوت خواهد بود. رفتارهای بعد از ترک اعتیاد به عواملی همچون نوع ماده مصرفی، مدت و میزان مصرف، مشکلات عاطفی و هیجانی در دوره ترک و بعد از آن، اختلالات جسمی و روانی قبلی و بهره مندی از درمان های تخصصی ترک اعتیاد بستگی دارد.
متداول ترین این عوارض به این شرح است:
- بی خوابی و اختلالات خواب
- کاهش قدرت تمرکز
- کاهش قدرت تفکر و تصمیم گیری
- کسالت و خستگی
- از دست دادن میل جنسی
- نوسانات خلقی
- اضطراب و افسردگی
- پرخاشگری تحریک پذیری
حتما بخوانید: علت وسوسه بعد از ترک اعتیاد و راه درمان
درمان اختلالات بعد از ترک اعتیاد
اختلالات بعد از ترک اعتیاد معمولا روانی و ذهنی است. لذا پشتیبانی مستمر درمانگران و مشاوران ترک اعتیاد نقش مهمی در کاهش شدت و پیشگیری و درمان اختلالات بعد از ترک اعتیاد دارد.
پزشکان، مشاوران و روانشناسان ترک اعتیاد می توانند اقدامات زیر را برای کمک به بیماران انجام دهند:
- آگاهی دادن به بیماران درمورد ترک اعتیاد علائم و عوارض آن
- تشویق بیماران پس از موفقیت در هر یک از مراحل درمان اعتیاد
- دادن انگیزه و دلگرمی به بیماران برای طی کردن ادامه مسیر
- ارائه راهکارهای عملی برای درمان اختلالات خواب
- ارائه رژیم غذایی و برنامه ورزشی مناسب و خصوص هر بیمار
- ارزیابی و کنترل اختلالات و نشانه های گزارش شده از سوی بیمار
- ترغیب بیمار برای شرکت در جلسات مشاوره و حمایتی گروهی
- تجویز داروهای مفید برای کنترل علائم ترک مانند ولع مصرف و احساس افسردگی
درمان بی قراری بعد از ترک اعتیاد
اضطراب و بی قراری مداوم یکی از اختلالات روانی بعد از ترک اعتیاد است که حتما باید مورد توجه قرار گرفته و توسط متخصص روانشانسی تحت درمان قرار گیرد. عارضه بی قراری بعد از ترک اعتیاد معمولا به روش ترکیب مشاوره، راهکارهای تعدیل رفتار و داروهای ضد اضطراب قابل درمان است.
یکی از کارآمد ترین روش ها برای درمان بی قراری بعد از ترک اعتیاد، رفتار درمانی شناختی (CBT) است. در این روش بیمار می آموزد که چگونه الگوهای فکری خود مخربی که باعث اضطراب و هراس می شود را در خود شناسایی کرده و تغییر دهد.
رفتار درمانی شناختی را می توان در جلسات مشاوره گروهی و خصوصی انجام داد. بیمار معتاد در این جلسات یاد می گیرد که حتی در شرایط ناراحت کننده و سرشار از استرس به درمان اعتیاد پایبند بماند.
افسردگی بعد از ترک اعتیاد
اختلال افسردگی یکی ازبدترین عوارض روانی ترک اعتیاد است که کنترل آن دشوار است. بسیاری از بیماران برای غلبه بر این مشکل دوباره به مصرف مواد پناه برده و مشکلات را دوچندان می کنند. دلیل ایجاد احساس افسردگی بعد از ترک اعتیاد نتیجه ایجاد تغییرات شیمیایی و بیولوژیکی در مغز است. علائمی مانند افسردگی را می توان از نشانه های طبیعی برگشت بدن از حالت سرخوشی و هیجان کاذب به یک حالت سالم و طبیعی دانست.
افسردگی بعد از ترک اعتیاد معمولا یک عارضه موقتی است و با علائم زیر خود را نشان می دهد:
- ناراحتی شدید
- بی انگیزگی و ناامیدی
- تحریک پذیری
- کمبود انرژی و اشتیاق به زندگی
- تغییر اشتها
- احساس بی ارزشی
- مشکل در تمرکز
- گریه زیاد
- بی حالی و کسلی
- ضعیف شدن حافظه
- کند شدن گفتار و حرکات بدن
- بی خوابی یا خواب بیش از حد
اگر بعد از ترک اعتیاد احساس افسردگی در فرد ادامه دارد و غیر قابل تحمل باشد لازم است بیمار برای درمان و کنترل علائم به روانشناس مراجعه نماید.
درمان افسردگی بعد از ترک اعتیاد
شدت و میزان افسردگی بعد از ترک اعتیاد در افراد مختلف متفاوت است به همین دلیل نسخه و روش درمانی ثابتی را برای درمان آن نمی توان تجویز کرد.
برای درمان این نوع افسردگی بیمار باید به روانشناس مراجعه کند تا با بررسی علائم و شایط بهترین برنامه درمان دارویی و مشاوره ای برای او درنظر گرفته شود.
خود فرد نیز می تواند برای کنترل علائم اقداماتی را انجام دهد. از جمله:
- آموزش و کسب آگاهی: فرد باید تا حد ممکن در مورد اخلالات روانی ترک اعتیاد اطلاعات جمع کند. دراین صورت در مواجهه با علائم که در او بروز می کند می تواند امیدوار باشد که این علائم موقتی است و با تکیه بر آگاهی خود شرایط را مدیریت کند.
- مراقبت از خود: بعد از ترک اعتیاد و تصمیم برای بازگشت به زندگی سالم، فرد باید به خود یادآوری کند که این روزهای سخت و علائم موقتی است و گذر از آن ها برای رسیدن به زندگی عادی ضروری است. به اندازه کافی استراحت کند و برای خود وقت بگذارد. به تغذیه و تقویت بدن بعد از ترک اعتیاد اهمیت دهد. مراقب سلامت جسمی و روانی و عاطفی خود باشد.
- گفتگو با دیگران: فردی که به تازگی اعتیاد خود را کنار گذاشته است نیاز دارد در مورد احساسات و هیجانات خود با کسی که امین و معتمد اوست صحبت کند. گفتگو و درد و دل با مشاور، اعضای خانواده، دوستان و کسانی که مشکل مشابهی دارند، به ویژه در زمانی که فرد دچار علائم بعد از ترک اعتیاد می شود می تواند به مدیریت افکار و احساسان ناخوشاند کمک کند.
کلام آخر
ترک اعتیاد به مواد مخدر و روانگردان ها شاید بهترین تصمیمی است که بیمار معتاد در زندگی خود می گیرد. با این کار فرد پا در مسیری می گذارد که بسیاری از مشکلات او رفع شده و زندگی از دست رفته را به خود بر می گرداند.
مواجهه صحیح و درمان علائم ترک اعتیاد به ویژه علائم و عوارض روانی بسیار حائز اهمیت و البته دشوار است. با این حال به یاد داشته باشید که این حال یک دوره گذراست و فرد بعد از ترک زندگی بهتری خواهد داشت.